SCAT

Heb je vorige week gekeken naar de wedstrijd Tottenham Hotspur, ofwel The Spurs, tegen Ajax? Het was mooi om te zien dat in de eerste helft de Engelse supersterren finaal van het veld werden getikt door de jonkies van trainer Ten Hag. En ik weet ook nog dat Ajax het karwei in de tweede helft had kunnen afmaken door gewoon de tweede en de derde goal te maken, want de verdediging van de Spurs leek op Zwitserse gatenkaas. Maar het beeld dat me nog het scherpst is bijgebleven is dat van een kotsende Jan Vertonghen toen deze het veld moest verlaten. Na een onstuimige, zeg maar gerust lómpe, actie van de keeper van de Spurs bleven twee teamgenoten krimpend van de pijn op het gras liggen. Vertonghen bloedde hevig aan zijn gezicht en bloed moet zo snel mogelijk uit beeld volgens voetbalbond FIFA. Eenmaal schoongepoetst en voorzien van een nieuw tenue rende hij weer het veld op…. Om er na een minuut zwalkend en kokhalzend weer van af te gaan.

Een enorme discussie was geboren. De alwetende Johan Derksen – hij is behalve sportjournalist ook fysiotherapeut, sportarts, psycholoog, traumatoloog en hersenchirurg – oreerde dat het hoog tijd is voor “onafhankelijke” sportartsen, want “clubartsen zijn niet objectief genoeg om de juiste beslissingen te nemen”. Exact dezelfde bewoordingen werden overigens in verschillende reacties in Engeland gebruikt dus ik weet niet wie wie na heeft gepraat. De medische staf hield vol dat “Het Protocol” werd aangehouden en dus juist gehandeld is.

Het Protocol. Wat is het, wie heeft dat gemaakt en wanneer? Hoewel letsel aan hoofd en gezicht minder dan 1 procent van alle sportblessures betreft (Sportblessures in Nederland, VeiligheidNL, 2017) en letsel aan de hersenen hetzelfde percentage bedraagt, wordt hoofdletsel in de sport zeer serieus genomen. Eind jaren negentig is een groep van experts geformeerd, de zogeheten “Concussion in Sport Group (CISG)” die op regelmatige basis internationale consensusmeetings organiseert, waarin het meest recent wetenschappelijk onderzoek onder de loep wordt genomen. De laatste consensusmeeting werd in 2016 gehouden in Berlijn. Het document dat deze groep heeft uitgebracht, de Consensus Statement on Concussion in Sport, is een belangrijke handleiding waarin de definitie van sportgerelateerde hersenschudding staat en hoe te handelen direct én in de periode ná het traumamoment.

In samenwerking met (en gefinancierd door) onder andere de FIFA en het Internationaal Olympisch Comité is de Sports Concussion Assessment Tool ontwikkeld, waarin de kennis van de consensusgroep is geperst tot een handleiding van een paar A4-tjes. Inmiddels is deze SCAT er in versie 5. Er bestaat ook een “Pocket SCAT5”, een, zoals de naam al doet vermoeden, handzaam kaartje met daarop een sneltest om direct te bepalen of iemand een hersenschudding heeft of niet. Een Nederlandse versie heb ik even niet kunnen vinden maar hier kun je hem in het Engels downloaden. Wil je er toch eentje in het Nederlands ook al is die al wat ouder? Hier is de pocket SCAT2-NL. Er bestaan overigens ook APPS gebaseerd op de SCAT. VeiligheidNL, NOC*NSF, VWS, het Nederlandse Rode Kruis, Sportzorg.nl, Hersenstichting Nederland, de KNVB en de Hockey bond hebben de app “Hoofdletsel” uitgebracht die gratis te downloaden is. Informatie hierover leert dat in deze app de meest recente SCAT nog niet ingebed is.

Alle huidige publicaties over hersenschudding in de sport hebben één ding gemeen. Zoals in SCAT5 als slogan staat: Recognize and Remove! Met andere woorden: als er maar één van de genoemde symptomen bij de geblesseerde sporter bestaat, dan deze direct verwijderen van het veld. Sterker nog, als je “rode vlaggen” ziet als bewusteloosheid, een epileptische aanval of een toenemende onrust of agressie, dan wordt aangeraden direct een ambulance te bellen. Zichtbare tekenen van een hersenschudding zijn onder meer: moeizaam opstaan na de botsing, desoriëntatie of verwardheid, wit zien en ongecoördineerde motoriek. En als de sporter aanspreekbaar is, informeer vooral naar hoofdpijn, druk in het hoofd, misselijkheid, overgevoeligheid voor licht of lawaai, enzovoort. Testjes voor het geheugen zijn vragen als: In welk stadion speel je nu, is het de eerste of de tweede helft, wie heeft er het laatst in deze wedstrijd voor jullie gescoord, tegen welke club moest je vorige week en hebben jullie toen gewonnen.

Het is moeilijk te bepalen of er direct op het veld bij Vertonghen een SCAT5 assessment heeft plaatsgevonden. Sommige verschijnselen zijn heel mild en moeilijk te herkennen. Andere symptomen treden pas wat later op. Ik neem even aan dat Vertonghen nog niet zo misselijk was toen hij weer het veld in rende, als toen hij het veld even later verliet. Maar hoe ernstig het ook ook liet aanzien, Vertonghen heeft inmiddels laten weten dat het goed met hem gaat en dat hij verwacht dat hij gewoon speelt aanstaande woensdag. We zullen het zien.